Immissietoets: Bescherming waterkwaliteit of mogelijk maken vergunningverlening?

27 maart 2023

De NMF Limburg ontvangt van het Waterschap Limburg (WL) alle ontwerpbesluiten van lozingsvergunningen op oppervlaktewateren vanuit de industrie. Zo kunnen de ontwikkelingen omtrent vergunningverlening en aanpassing hiervan gevolgd en indien nodig/gewenst verder onderzocht worden. Het waterschap toetst hierbij op de waterwet door een zogenaamde ‘emissie-immissietoets’. Op basis van een specifieke casus heeft de NMF Limburg hierover kritische vragen gesteld aan WL. Dit leidde niet tot bevredigende antwoorden en daarom zijn we verder in gesprek gegaan met Rijkswaterstaat Zuid. Ook hier kwam niet de nodige informatie, maar wel de vaststelling vanuit Rijkswaterstaat dat we zeer terechte vragen stelden die zeker van belang waren. Daarom bespreken we in dit artikel het doel en de werking van de immissietoets en hoe deze wel of niet bijdraagt aan de bescherming van de kwaliteit van onze oppervlaktewateren via o.a. de Kaderrichtlijn Water (KRW).

Doel immissietoets – bescherming van waterkwaliteit of mogelijk maken vergunningverlening?

De immissietoets is een belangrijke stap bij het beoordelen van een emissie voor de verlening van watervergunningen; Voor het bepalen van de effecten van een restlozing op het (water)milieu en specifiek, directe lozingen op het oppervlaktewater van rijks- en regionale wateren. Restlozing wil hier zeggen, de lozing die overblijft na toepassing van zuiverende technieken.

De kerntaak van de immissietoets is “om invulling te geven aan de bescherming en verbetering van de chemische en ecologische kwaliteit van oppervlaktewaterlichamen door te bepalen of de belasting die een puntlozing veroorzaakt in lijn is met de maximaal toelaatbare hoeveelheid extra belasting op het oppervlaktewater”.

Vanuit het oogpunt van NMF Limburg zien we een fundamenteel probleem in het doel van de toets, namelijk dat er getoetst wordt vanuit de ‘wens’ om altijd een bepaalde marge aan extra belasting toe te laten met als gevolg dat de waterkwaliteit en daarmee de wettelijke doelstelling vanuit de KRW niet wordt behaald. Daarbij is het opvallend dat slechts een zeer klein deel van de Nederlandse wateren voldoende scoort op de chemische en ecologische kwaliteit. Bovendien stelt de KRW óók  dat achteruitgang van de toestand van oppervlaktelichamen voorkomen moet worden en dat er tijdig een goede toestand bereikt moet worden, uiterlijk in 2027. Hier ontstaat een duidelijke tegenstrijdigheid tussen het wettelijke doel en het doel van de immissietoets zelf.

Extra vergunning boven milieugrenzen met de belofte om later te compenseren

Opvallend aan deze toets is dat het een stappenplan is dat steeds een uitzondering tot vergunningverlening mogelijk maakt, waarbij er als er aan een stap niet voldaan wordt in de volgende stap wel ruimte voor lozing wordt gecreëerd. Door deze uitzonderingsmogelijkheden wordt het behalen van de KRW-doelen en ook het voorkomen van kwaliteitsdaling bijna onmogelijk. Bijkomend is ook dat de achtergrondconcentraties voor veel stoffen niet bekend zijn, net als de effecten van de stoffen. Vanuit het voorzorgsprincipe kan er dan vanuit worden gegaan dat lozing niet wordt toegestaan. Echter wordt bij de immissietoets de achtergrondconcentratie bij ongekende stoffen of stoffen waarvan de normen al overschreden worden door toevoer van het buitenland op 0 gezet waardoor extra lozing ook mogelijk is. Accumulatie wordt zo in de toets niet integraal opgenomen maar juist maximaal mogelijk gemaakt.

Daarnaast mag een overschrijding van de maximaal aanvaardbare concentraties (MKE’s) van prioritaire stoffen op een betreffend oppervlaktewaterlichaam worden toegestaan als er positieve KRW-maatregelen zijn opgenomen die maken dat aan het einde van de betreffende planperiode toch een goede oppervlaktewatertoestand bereikt zal zijn. Weer een uitzondering om toch lozing mogelijk te maken. Net als bij de PAS (stikstofuitspraak) wordt dus nu vergunning boven milieugrenzen toegestaan met de belofte om het later te compenseren.

Wat is nodig om de wettelijke KRW-doelen te halen?

De doelen voor de KRW dienen in 2027 behaald te worden. Het lijkt echter alsof overheidsinstanties hebben aanvaard dat dit niet haalbaar is. Hierin ligt een gevaar dat er niet meer actief beleid wordt gevormd om de doelstellingen tijdig te behalen. Een vergelijking met de PAS kan hier dan ook gemaakt worden, met de reële kans dat juridische procedures in de toekomst strengere maatregelen en vergunningverlening zullen afdwingen met bijhorende restricties.

Een herziening van het toetsingskader (emissie-imissietoets) is dringend nodig om de doelstellingen vastgelegd in de KRW te behalen. Hier zal de NMF Limburg zich voor blijven inzetten. Ons belangrijkste punt is dat er minder ruimte voor uitzondering gecreëerd wordt. Ook vinden we dat data van de afgelopen droogte jaren strenger moet worden meegenomen omdat deze het debiet beïnvloeden. Verder moet de bronaanpak (in stap 1 en 2) veel strenger uitgevoerd en gedocumenteerd worden met een update van de best beschikbare technieken. Hierin moet ook worden meegenomen dat als de achtergrondconcentratie of effecten van een stof onbekend zijn deze niet geloosd mogen worden of tegen strengere normen in plaats van een achtergrondconcentratie 0. Zo kunnen we in de toekomst schoon en betaalbaar drinkwater garanderen en zorgen dat de natuur zich naar behoren kan herstellen zonder dat vergaande juridische procedures nodig zijn om het uiteindelijke KRW-doel te bereiken.