Jubileumwandeling De Kookepan

25 november 2021

Een drietal windparken op loopafstand

Wandeling De Kookepan
Datum: 22 september 2021
Onderwerp: Energietransitie
Deelnemers:
– Har Geenen (REScoop Limburg) en Andres Bauer (Zuidenwind)
– Pim Brueren en Ton Hermanussen (Natuur en Milieufederatie Limburg)

Participatie en eigenaarschap: van initiatief tot windmolen

Har Geenen en Andres Bauer zijn initiatiefnemers van zogenoemde coöperatieve windmolenprojecten. Projecten waar met name inwoners in de buurt niet alleen de lasten maar ook de lusten ervaren van de komst van windenergie. Zo veel mogelijk lokale bewoners participeren met rendement in de windturbines en worden via de coöperatie mede-eigenaar van het windpark. Projecten in de directe omgeving van de windparken kunnen tevens een beroep doen op omgevingsfondsen en/of duurzaamheidfondsen, ter stimulering van de lokale leefomgeving.

Beide heren startten deze initiatieven vanuit de intrinsieke motivatie om een actieve bijdrage te leveren aan een lokale duurzame leefomgeving. Zij zagen al snel dat draagvlak, vertrouwen, heldere communicatie en een breed gedragen plan, zelfs stevige kritieken kunnen wegnemen. Ondanks de vaak kritische houding van de NMF Limburg en haar achterban, leidt de participatieve aanpak van de coöperaties toch vaak tot een gedragen proces.

Meest gehoorde vragen over windmolens: 4 kernpunten

Belangrijk onderwerp van gesprek tijdens de wandeling waren de meest gehoorde vraagstukken over windmolens. Deze leveren vaak verhitte discussies op tussen voor- en tegenstanders van windenergie. Volgens Har Geenen en Andres Bauer kunnen de meeste onzekerheden eigenlijk vrij eenvoudig weggenomen worden, wanneer er serieus mee omgegaan wordt.

1. Verandering in het landschap
Weinig mensen zullen ontkennen dat een windmolenpark verandering brengt in het landschap, met soms ongewenste effecten. De ruimtelijke veranderingen door de energietransitie worden steeds meer duidelijk. De komende jaren kunnen ongemakkelijk worden. Vele verschillende belangen spelen, en het is lastig om win-win situaties voor iedereen te creëren.

Ton Hermanussen: “Wat we vaak niet beseffen is dat een veranderend landschap van alle tijden is, net zoals de discussie hierover. Wat hier zeker geldt is dat verandering de enige constante is. De tijdelijkheid van de energietransitie, en dus ook windmolens op locatie, wordt vaak over het hoofd gezien. Een windmolen staat gemiddeld genomen 20-25 jaar op een plek, waarna deze wordt verwijderd. Een van de vragen die opdoemt: hoe zwaar moet je tillen aan horizonvervuiling, wetende dat de vervuiling tijdelijk is? Hoe de oplossingen voor duurzame energie er over 25 jaar uitzien, dat is alleen maar speculeren. Wat in ieder geval duidelijk is: de opgaven om tot een duurzaam energiesysteem te komen zijn gigantisch.”

2. Slagschaduw
Slagschaduw is een ander veel besproken neveneffect van windmolens. Beschijnt de zon de rotor van een windmolen, dan leidt dit tot een (bewegende) slagschaduw. Als slagschaduw op het raam van een woning valt kan dat hinderlijk zijn. Vooral de wisseling tussen wel en geen schaduw ergert mensen. In de milieuwetgeving zijn voorschriften opgenomen om hinder door slagschaduw te beperken. In de Activiteitenregeling milieubeheer (Activiteitenbesluit) staat hoe vaak en hoe lang per jaar de slagschaduw van een windmolen een woning mag raken. Via de vergunning zijn windmolens altijd verplicht voorzien van een stilstand voorziening. Die schakelt de windmolen uit als het jaarlijkse maximum aan slagschaduw op de woning bereikt is (RVO, 2021). Volgens Har Geenen en Abdres Bauer is slagschaduw een fenomeen dat technisch makkelijk te voorkomen is: “Via sensoren of goede communicatie kan een windmolen tijdelijk uitgezet worden, en heb je er al flink minder last van.”

3. Geluidsoverlast
Om geluidshinder te voorkomen mag een windmolen niet te dicht bij huizen staan. Een windmolen mag gemiddeld niet meer dan 47 decibel geluid maken. ’s Nachts mag dit niet meer dan 41 decibel gemiddeld zijn (Rijksoverheid, 2021). Een ontwikkelaar van windmolens moet zich aan de wettelijke normen houden. Zo ook bij de windmolens in Limburg. Geenen en Bauer: “Zie je toch een woonhuis dichtbij een windmolen staan, dan heeft deze huiseigenaar waarschijnlijk een overeenkomst gesloten met de projectontwikkelaar van de molen. Wist je trouwens dat het meest voorkomende geluid niet direct van de windmolen afkomt, maar met name van de turbulentie die optreedt als de wind van de wieken afslaat?”

4. Natuurvernietiging
De negatieve impact op natuur, voor de Natuur en Milieufederatie Limburg misschien wel het meest relevante thema, is een vierde vaak gehoorde kritiek. Windmolens in de nabijheid van natuurgebieden, met mogelijk desastreuze gevolgen zoals aanvaringen met vogels, halen regelmatig het nieuws. Geenen en Bauer: “Indien de vergunningverlener dat verplicht kunnen de nieuwste windmolens uitgerust worden met detectiemogelijkheden om de machines stil te zetten bij potentieel gevaarlijke momenten voor dieren. Bij alle recent gebouwde windparken in Midden-Limburg worden de effecten van het windpark op de flora en fauna in het gebied in ieder geval gemonitord.”

Windmolenvisie

De windmolens van De Kookepan vallen zeker op in het landschap van Leudal en Peel en Maas, merkten Ton Hermanussen en Pim Brueren op tijdens de wandeling. Of dat als storend wordt ervaren, is sterk afhankelijk van de persoonlijke perceptie. De NMF Limburg heeft in 2016 een eigen Windmolenvisie uitgebracht (eind 2018 geactualiseerd) met uitsluitingsgebieden, minder geschikte gebieden en voorkeursgebieden voor de plaatsing van windmolens. In de praktijk zien we nieuwe windmolens verschijnen op plekken die niet in deze visie passen. Is de locatiekeuze dan het gevolg van een meer integrale blik op een duurzame leefomgeving? En moet deze bredere kijk ook worden meegenomen in de volgende actualisatie van onze Windmolenvisie? De wandeling leverde in elk geval genoeg stof tot nadenken op.

Samenwerking energiecoöperaties en NMF Limburg

De NMF Limburg werkt al vele jaren samen met Limburgse energiecoöperaties om het coöperatieve gedachtegoed te verbinden met een leefbare en gezonde leefomgeving. De coöperatieve beweging is sterk gegroeid, mede door professionalisering en ondersteuning vanuit REScoop Limburg en de NMF Limburg. Uit ervaring blijkt dat de aanpak van een energiecoöperatie wel degelijk anders is dan die van een commerciële marktpartij, en dat baten voor de lokale gemeenschap en natuur elkaar kunnen versterken binnen een coöperatief gedachtegoed. Tevens is het verenigingsleven en coöperatief gedachtegoed Limburgs eigen, en blijft het zo duurzaam in stand. We gaan ervan uit dat de samenwerking met de coöperatieve sector in Limburg de komende jaren verder wordt versterkt.

Meer informatie over de windprojecten:

• Windpark De Kookepan
• Windpark Neer 
• Windpark Heibloem