MAA besluit in het licht van de huidige stikstofreductiedoelen

23 juni 2022

Wat ik me sinds afgelopen vrijdag 10 juni afvraag – toen de stikstofreductieplannen vanuit het Nationaal Programma Landelijk Gebied bekend werden gemaakt – is of de Provinciale Staten van Limburg, met de kennis over de 70 procent stikstofopgave in Zuid-Limburg, nu nog hetzelfde besluit hadden genomen over het openhouden van Maastricht Aachen Airport (MAA)? Wat als het besluit niet op 3 juni viel maar een kleine twee weken later?

Politieke keuzes

Op 31 mei nam ik als panellid deel aan een discussieavond die was georganiseerd door Debatcentrum Sphinx in Maastricht. Van iemand uit de zaal kreeg ik de vraag wat van een natuur- en milieuorganisatie tegenwoordig nog wél mag qua ontwikkeling in Zuid-Limburg? Een ietwat cynische maar zeker legitieme vraag. Omdat de natuur al zwaar overbelast is leidt elke toename van stikstof al tot negatieve effecten. Door stikstof van bepaalde activiteiten te verminderen (door technische maatregelen, extensivering of zelfs af te bouwen), kan deels ruimte ontstaan voor nieuwe activiteiten. Volgens mij betekent dit vooral dat er politieke keuzes gemaakt moeten worden ten aanzien van welke activiteiten echt belangrijk zijn voor onze maatschappij en welke minder. Er komt maar zoveel stikstofruimte beschikbaar en die kan maar één keer ingezet worden.

Bezinning op ruimtevraag

Als de recente startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) van het Ministerie van LNV iets onthult is dat het Rijk nu doordrongen lijkt van de noodzaak om ons te bezinnen op de ruimtevraag voor deze nieuwe opgaven en vervolgens prioriteiten te stellen. Alleen zo kan worden voldaan aan verschillende internationaal verplichte doelstellingen.

“De vitaliteit van het platteland en de kwaliteit van de leefomgeving in het landelijk gebied staan onder druk. Klimaatverandering heeft impact op alle vormen van land- en ruimtegebruik. Die invloed zal nog verder toenemen. Dat vraagt dat we nu keuzes maken en maatregelen treffen met het oog op de toekomst. Het gaat om meer dan klimaatverandering: er ligt een meervoudige problematiek van stikstofdepositie, uitstoot van broeikasgassen, watertekorten én perioden van wateroverlast, biodiversiteitsverlies, bodemdaling, tekortschietende waterkwaliteit en verzilting.”

Politieke moed nodig

Het is makkelijk om over alles te zeggen dat het belangrijk is, zodat je geen kiezers kwijtraakt. Maar dan ben je als overheid niet ‘in controle’. Dan kan ‘ineens’ niet meer gebouwd worden, staan projecten stil en moet je noodmaatregelen treffen die veel impact hebben. Veel moediger is een lange termijnvisie, waarin je uitlegt waarom je kiest om bepaalde activiteiten wél en niet te doen. De overheid gebruikt hiervoor verschillende instrumenten in besluitvorming die toetsen op brede maatschappelijke welvaart (MKBA, multi-criteria analyse, public score card en economische analyses zonder een saldo in euro’s), waarin niet alleen gekeken wordt naar financiële kosten en baten, maar ook naar maatschappelijke effecten zoals milieuvervuiling, gezondheidsschade en kwaliteit van de leefomgeving. Een breed welvaartsperspectief vraagt om meer aandacht voor de verdeling van welvaart, voor toekomstige generaties, voor de effecten op welvaart buiten Nederland en voor effecten die niet in euro’s worden uitgedrukt.

Sluiting MAA ligt gevoelig

Het besluit van de Provinciale Staten van 3 juni houdt onder andere in dat Gedeputeerde Staten binnen 6 maanden met een rendabel bedrijfsplan over de brug moet komen. We weten nu al dat MAA voor de Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA) toets niet slaagt. Het openhouden heeft over het geheel genomen een negatief maatschappelijk effect, blijkt uit onderzoek in opdracht van de provincie zelf. Ook is een rendabele exploitatie er tot op heden nooit geweest. En toch zeggen Gedeputeerde Staten, tegen beter weten in, vertrouwen te hebben in deze opdracht en in MAA (?).

Het is natuurlijk ook moeilijk om van standpunt te veranderen. Toe te geven dat MAA eindig is. Als je als partijen en als provinciebestuur decennialang al zoveel geld in MAA gepompt hebt en moet erkennen dat die belastingcenten beter besteed hadden kunnen worden. In economische termen noemt met dat ‘sunk costs’ en deze kosten mogen bij toekomstige keuzes niet meegenomen worden. Meer nog dan in andere provincies, denk ik dat het argument van MAA als banenmotor (of dat nu juist is of niet) in Zuid-Limburg leeft en dat daardoor sluiting politiek gevoelig ligt.

Rem op nieuwe ontwikkelingen

MAA staat in de stikstof top-100 lijst van het ministerie van LNV op plek 76 van Nederland met een uitstoot van bijna 82.000 kg stikstof per jaar. De keuze om MAA open te houden betekent voor de (Zuid-)Limburgse industrie en landbouw dat de reductieopgave nog groter wordt. Ook is er minder ruimte voor nieuwe ontwikkelingen zoals de Einstein telescoop, maar ook woningbouw en de energietransitie.

Net zo pijnlijk is dat vooruitlopend op de sluitende businesscase, die niet erg realistisch lijkt, nu wel al miljoeneninvesteringen worden gedaan in het vliegveld. Wederom belastinggelden die verkwanseld worden en de omgevingswaarde niet ten gunste komen.

De discussieavond is terug te kijken via deze link: Debatcentrum Sphinx – MAA Debat | Facebook