Expert sessie ‘Kleine waterkringloop’: Verkenning effect van verandering Limburgs landgebruik op het lokale watersysteem

19 december 2022

Expert sessie ‘Kleine waterkringloop’:

Verkenning effect van verandering Limburgs landgebruik op het lokale watersysteem

Op 7 december 2022 organiseerde de NMF Limburg samen met Stichting Limburgse Voedselbosbrigade, RVO, Waterschap Limburg en provincie Limburg een expert sessie ‘Kleine waterkringloop’. Een breed panel van deskundigen van het KNMI, KWR Water, Universiteit Utrecht, Wageningen Universiteit, Waterschap Limburg, provincie Limburg, Wetsus en Moisture Matters sloot aan om dit onderwerp samen te verkennen.

Grote veranderingen in landgebruik

Aanleiding voor de verkenning is de zorg over de druk op ons landschap. Over een eeuwenlange periode is ons landschap door functieverandering ingrijpend veranderd met meer verharding en (hoog)bouw en minder bos en heide. We hebben water en bodem naar onze hand gezet, door bijvoorbeeld het aanleggen van dijken en sloten, en maakten grote stukken land geschikt voor akkerbouw en veeteelt. We hebben het waterbeheer ingericht op het zo snel mogelijk afvoeren van water voor optimaal mogelijk landgebruik. Tegelijkertijd is de omgeving Susteren (en Roermond) één van de gebieden in Nederland met de minste neerslag. Door veel, vaak concurrerende, belangen die allemaal strijden om een stukje van de beschikbare ruimte krijgen we de komende jaren te maken met urgente opgaven. Bijvoorbeeld op het gebied van waterveiligheid, natuur, energie, wonen en klimaat(adaptatie). Gelukkig groeit het besef dat er meer sturing op nodig is en onderkenning van de effecten van keuzes op het toekomstige watersysteem, met langere en frequente periodes van droogte afgewisseld met piekbuien en wateroverlast.

Effecten van landgebruik op regionale schaal?

Onderzoek laat al zien dat verandering van landgebruik op grote schaal (macro of continentaal) leidt tot veranderingen in neerslagpatronen (de grote waterkringloop). Ook op microschaal weten we dat verharding leidt tot hittestress en een lagere luchtvochtigheid. De vraag van deze dag was dan ook wat bestaand onderzoek en metingen zeggen over de invloed van (verandering van) landgebruik op de schaal van Nederland of Limburg op neerslag binnen de lokale of kleine waterkringloop. Wat is al bekend en welke kennisleemtes zijn er?

Voor wie nog niet bekend is met de waterkringloop, hierbij twee filmpjes. De eerste The Full Water Cycle laat zien hoe binnen een gezond ecosysteem het water wordt gerecycled. Het tweede filmpje The Watershed Death Spiral laat middels een redelijk dystopisch beeld zien wat de gevolgen zijn van een sterk verstoord watersysteem door bebouwing, ontbossing en grondwateruitputting.

Relevant onderwerp – tot nu toe onderbelicht

De consensus van dag was dat het een zeer relevant onderwerp is dat tot op heden nog onderbelicht is gebleven. De data en modellen die nodig zijn om dit vraagstuk aan te pakken komen steeds meer beschikbaar dus het momentum is er wel. Ook kwam er veel nuttige feedback.

• De invloed van landgebruik op neerslag is nog weinig onderzocht, maar het blijft belangrijk om óók de effecten van landgebruik op het hele watersysteem in ogenschouw te nemen (dus meer bos leidt in de regel tot meer verdamping, maar onttrekt tegelijkertijd meer grondwater vergeleken met andere vegetatiesoorten).
• Ook wordt opgemerkt dat elk bosperceel anders is (qua bomensoorten(rijkdom), dichtheid, hoogte, (interceptie)verdamping) net als elk landbouwperceel (landschapselementen, stroken, ruwheid, doorworteling en (interceptie)verdamping) en juist die eigenschappen zijn sterk bepalend voor hun invloed op de kleine waterkringloop.
• Een laatste relevante vraag is hoe groot de invloed is van landgebruik op de lokale neerslaghoeveelheid. Een inschatting op basis van bestaande onderzoeken is tussen de één en vijftien procent. Waarbij het belangrijk is om op te merken dat deze onderzoeken in heel andere ecosystemen plaatsvond en de vraag is of de aannames die daaronder liggen één op één toepasbaar zijn voor de Nederlandse (en Limburgse) situatie.

Een aantal mogelijke vervolgstappen dat nu onderzocht wordt is of met de experts samen een ‘fact finding’ literatuuronderzoek uitgevoerd kan worden, net als een data-analyse van regionale temperatuur, luchtvochtigheid en neerslagpatronen. Wordt vervolgd.