Nieuw coalitieakkoord staat mijlenver af van een gezonde leefomgeving

22 mei 2024

Nieuw coalitieakkoord staat mijlenver af van een gezonde leefomgeving

Na maandenlang overleg werd vorige week het coalitieakkoord van de PVV, VVD, NSC en BBB gepresenteerd. De nieuwe coalitie brengt geen natuur en klimaatoplossingen, maar zwakt ze juist af. Ze kiezen niet voor een schone lucht, niet voor een gezonde bodem en niet voor een gezonde leefomgeving. Hierdoor worden onze burgers en onze natuur aan hun lot overgelaten. De steeds hoger wordende rekening schuift zo gewoon door naar de toekomst. Ook onze boeren krijgen met de aangekondigde politiek van nieuwe geitenpaadjes – en het opnieuw opzoeken van de randen van de wet – onvoldoende toekomstperspectief waar zo veel behoefte aan is.

Ons land staat voor grote opgaven op het gebied van klimaat, energie en natuur. Juist daarom is beleid en betrouwbaar bestuur dat meerdere jaren wordt doorgezet zo hard nodig voor de toekomst van Nederland.

Natuur, landbouw en water
Met ‘Hoop, lef en trots’ kondigt de nieuwe coalitie aan om in Brussel zaken te regelen. Wat hun voorgangers nooit is gelukt, gaat hun nú wel lukken: Een structurele uitzonderingspositie voor Nederlandse mestplaatsing (de derogatie), het schrappen van een aantal kwetsbare gebieden in de Europese Nitraatrichtlijn en herijking van de Natura 2000-gebieden. Naast de schadelijke gevolgen voor het milieu, de gezondheid van inwoners en de natuur, gaat dit ook een deuk geven in het vertrouwen in de politiek. In plaats van duidelijkheid, krijgen boeren opnieuw luchtkastelen voorgehouden en wordt de uitvoering van maatregelen vertraagd of teruggedraaid. En wanneer dat op termijn juridisch onhoudbaar blijkt, en Nederland tóch echt aan de Europese doelen voor natuur, water en klimaat moet voldoen, zijn we nog verder van huis en is de opgave voor de landbouw nog groter dan nu.

Ondanks recente rapporten van experts dat er echt meer stappen nodig zijn om de waterkwaliteit en de natuur op orde te krijgen, wordt juist voorgesteld om de mestplaatsing te vergroten, bufferzones te verkleinen, drempelwaardes te verruimen, nutriënt verontreinigde en kwetsbare gebieden te schrappen. Terwijl deze essentieel is voor het voorkomen van schade aan het milieu en de gezondheid van de Limburgse burgers. Schade die soms onherstelbaar is of alleen met veel moeite en tegen hoge kosten hersteld kan worden. De kosten van waterzuivering tot drinkwater zullen de komende jaren flink stijgen. Kosten die nauwelijks gedragen worden door de landbouw, die er wel de baten van hebben, maar vooral bij de gewone burger terechtkomen.

Alles wordt uit de kast gehaald om het echte probleem – de grote hoeveelheid mest dat vanuit de landbouw geproduceerd wordt – niet aan te hoeven pakken; Om de poep van miljarden dieren per jaar maar uit te kunnen blijven rijden in ons veel te kleine landje.

Er komt meer regie bij agrariërs, door in te zetten op doelsturing. Hierin krijgen boeren bedrijfsspecifieke normen en kunnen zij zelf kiezen op welke manier zijn die doelen halen. Dat klinkt op zich goed, maar er kleven een hoop vragen aan vast over de juridische houdbaarheid en fraudegevoeligheid. Decennia aan ervaring hiermee in de mestwetgeving (te beginnen bij MINAS) geeft geen rooskleurig beeld. Mestfraude in Nederland is grootschalig en hardnekkig.

Dat de natuur het onderspit delft ten opzichte van de landbouw wordt in het hoofdlijnenakkoord heel duidelijk door de inclusie van ‘landbouwinclusieve natuur’, terwijl over ‘natuurinclusieve landbouw’ met geen woord gerept wordt. Het akkoord stelt dat naast stikstof, voor de instandhouding van de natuur, ook andere drukfactoren worden aangepakt. Er komt structureel EUR 5 mrd voor de landbouw beschikbaar terwijl het transitiefonds, dat juist bedoeld was om integraal te werken aan maatregelen, wordt geschrapt.

Klimaatadaptatie
Terwijl de inwoners in Zuid-Limburg schreeuwen om hulp bij wateroverlast, de leefbaarheid in grote steden achteruitgaat door hittestress en opwarming van de aarde door broeikasgassen nog steeds toeneemt, besluiten de formerende partijen dat korte termijn economische ontwikkeling belangrijker zijn dan de brede welvaart van de huidige, maar vooral toekomstige generaties Nederlanders. In plaats van te investeren in de natuur en de oplossingen die deze met zich mee kan brengen, zet het akkoord volledig in op technische ontwikkeling en innovatie. Een richting die in het verleden al heeft bewezen niet voldoende te zijn om ons in de toekomst te beschermen en zeer hoge kosten met zich meebrengt. Hiervoor zullen gelden van het klimaatfonds ingezet worden. Het gevaar en de kans zijn groot dat het nu tegenhouden van de nodige ontwikkelingen en het 100% inzetten op technologie ons op de lange termijn zeer veel geld zal kosten; grote investeringen zullen worden gemaakt om uiteindelijk toch niet voldoende rendement te geven.

Energie en circulariteit
Het onderdeel over de energietransitie richt zich met name op de economie en het ondernemerschap. Hierin wordt ook duidelijk genoemd dat het doel is om de industrie competitief en rendabel te houden. Ook hierbij, in tijden van crises, is effectief samenwerken meer van belang dan altijd de competitie op te blijven zoeken en vast te houden aan een oude denkwijze: eentje die er met name al voor heeft gezorgd dat we op dit moment tegen zoveel crises’ aanlopen.
Er wordt een sterke focus gelegd op kernenergie; een ontwikkeling die in onze ogen slechts als tussenoplossing ingezet zou moeten worden. Maar hoe kunnen we nadenken over de toekomst als we steeds blijven denken in tussenoplossingen? Wanneer er meerdere kerncentrales, en ook SMR’s worden gebouwd, zadelen we de toekomst op met consequenties die we op dit moment nog niet kunnen voorzien.

Het valt dan ook extra op dat in dit akkoord geen enkele keer “circulair” of “circulariteit” voorkomt. Terwijl we inmiddels weten dat de toekomstige economie moet passen binnen de grenzen van onze planeet. Circulariteit zou met prioriteit aangepakt moeten worden, alleen zo kunnen we duurzaam, efficiënt en met oog voor de toekomst zo goed mogelijk met grondstoffen, materialen en verbruik omgaan.

Tot slot
De opgaven op het gebied van klimaatverandering, natuurherstel blijven onverminderd bestaan. Als Limburgse plattelandspartners is het de komende jaren van belang om gezamenlijk en vanuit integraliteit aan oplossingen te werkenin het landelijke gebied. Door slim gebruik te maken van bestaande – en lokale – financieringsbronnen en door realistisch en duidelijk te zijn over wat de juridische (on)mogelijkheden zijn. Samen met ons achterban blijven we in Limburg hard werken aan oplossingen die wél leiden tot een gezonde en duurzaam Limburg.