Oproep: Stop met onnodig kappen en verkeerd snoeien van bomen!

30 maart 2023

Oproep: Stop met onnodig kappen en verkeerd snoeien van bomen!

In november 2019 hebben de Natuur en Milieufederatie Limburg en het Limburgs Landschap al een brandbrief geschreven naar de provincie Limburg over massale kap van bomen langs provinciale wegen, naar aanleiding van diverse oproepen hiertoe vanuit onze achterban. Helaas is dit probleem nog steeds actueel. Daarnaast ontvangen we nu ook veel meldingen over ‘verminkte’ bomen. We doen hierbij een oproep aan onder meer de provincie, gemeenten, Rijkswaterstaat en boomverzorgers, om bomen niet meer zo drastisch te snoeien. Ook doen we een dringende oproep om bomen langs wegen niet te kappen en als het echt niet anders kan altijd bomen te herplanten.  

Stop ‘verminking’ van bomen en andere aanbevelingen

• Niet onnodig snoeien
  Waarom worden bij bomen zoals op bovenstaande foto alle takken ingekort (gekandalaberd), terwijl de bomen op deze plek alle ruimte hebben om te groeien en het niet nodig is voor bv fietsers of auto’s de onderste takken weg te halen? De bomen worden hierdoor verminkt en daarnaast zal de boom weer gaan groeien (met veel uitbreekbare langloten) en moet je hem dus eindeloos blijven snoeien. Het snoeien is niet alleen slecht voor de boom, het kost ook veel geld. Daarbij kost snoeien veel energie en zijn deze verminkte bomen een zeer onvakkundig voorbeeld.
• Geen doorgekweekte klonen
  Heel vaak worden gekloonde bomen (cultivars) toegepast, die allemaal identiek zijn. Wilde bomen hebben veel meer diversiteit in hun genen, waardoor ze zich beter aan kunnen passen aan veranderende omstandigheden, dus ook aan een veranderend klimaat.
• Gebruik verschillende inheemse soorten
  Bomen die oorspronkelijk in Nederland voorkomen, de inheemse soorten, passen veel beter in het ecosysteem dan uitheemse soorten. Dit is bijvoorbeeld te zien aan het aantal insecten per soort. Zo zijn er bij inlandse eiken wel 423 insectensoorten geteld en op uitheemse soorten zoals paardenkastanje en plataan minder dan 5.
• Geen monotone aanplant maar gemengde lanen aanplanten
  Bij allemaal dezelfde bomen hebben plagen (denk bv aan de eikenprocessierups) meer kans. Als je daarnaast verschillende (inheemse) boomsoorten aanplant, kunnen daar verschillende plant- en diersoorten gebruik van maken, wat weer de biodiversiteit ten goede komt. Ook landschappelijk gezien is variatie in boomsoorten beter.
• Variatie in de leeftijd van bomen
  Hoe groter de variatie in leeftijd van het bomenbestand, hoe meer mogelijkheden er zijn voor planten en dieren. Jonge, oude en dode bomen hebben allemaal hun eigen betekenis voor het totale ecosysteem. Dit heeft daarnaast als voordeel dat er een continuïteit ontstaat in het bomenbestand, waardoor jong en oud elkaar kunnen blijven opvolgen. Dus als er bomen uitvallen, zet er nieuwe neer en het liefst ook niet op gelijke onderlinge afstand.
• Niet alles in één keer snoeien
  Als je bomen niet allemaal tegelijk snoeit, is er altijd voldoende voedsel en schuilplekken voor onder meer insecten en vogels. Dit geldt ook voor knotwilgen. Net zoals je bermen, die ook enorm kunnen bijdragen aan biodiversiteit, niet allemaal tegelijk zou moeten maaien.

Stop onnodig kappen van bomen en bij noodzaak kap; plant een nieuwe!

Het kennisplatform CROW beschrijft in het Handboek Wegontwerp (een standaardwerk voor het ontwerp van wegen buiten de bebouwde kom) een obstakelvrije zone van bij voorkeur 6 meter naast de weg. Een bestuurder die van de weg raakt, heeft namelijk meer risico op een ernstige afloop wanneer hij daarbij tegen een boom rijdt, dan wanneer hij in een obstakelvrije berm terecht komt. Aangezien veel bomen langs wegen in deze zone staan en verkeersveiligheid veelal de boventoon voert bij reconstructie en onderhoud van wegen, worden op steeds meer plaatsen bomen gekapt. Vaak gaat het hierbij om beeldbepalende laanbomen. Zo verdwijnen langzaam maar zeker lanen uit ons landschap.

Argumenten vóór het kappen van bomen

Vaak wordt verkeersveiligheid opgevoerd als argument om bomen te kappen, maar er zou een integrale afweging moeten worden gemaakt, waarbij zowel veiligheid als overige waarden meegenomen zouden moeten worden. Daarbij sterven er relatief gezien zeer weinig mensen in het verkeer (minder dan 0,5 % op het totale aantal overleden mensen). Daarnaast wordt vaak aangevoerd dat gekapte bomen toch gecompenseerd worden door herplant. De NMF Limburg heeft echter meerdere malen geconstateerd dat herplant vaak niet gebeurt als hierop niet gecontroleerd en gehandhaafd wordt. Of dat er wel herplant plaatsvindt, maar dat de jonge boompjes vervolgens geen water krijgen en doodgaan. Bij kap wordt veelal geen rekening gehouden met leeftijd, geschiedenis en belevingswaarde van markante laanstructuren. Daarnaast hebben we de CO2-bindende kracht van bomen nú hard nodig en niet over 50-80 jaar als de nieuwe aanplant volwassen is geworden. Bovendien leggen volwassen bomen veel meer CO2 vast dan jonge boompjes. Verder worden ‘herplant bomen’ vaak zo sterk gesnoeid, dat ze door bv zonnebrand al na een paar jaar verdwenen zijn.

Argumenten tegen het kappen van bomen

• Klimaat
  Bomen zorgen voor zuurstof, nemen CO2 op uit de lucht, filteren fijnstof en absorberen stikstofoxides en ozon. Daarnaast zorgen bomen voor koeling in de zomer, zijn het windvangers en reduceren ze verkeerslawaai.
• Vermindering van stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden
  Bomen absorberen stikstofoxides, veroorzaakt door onder meer verkeer en agrarische bedrijven, die naast de weg gelegen zijn. Indien er Natura 2000-gebieden nabij de weg liggen, zorgen bomen langs de weg er dus voor dat de depositie van stikstof op deze gebieden minder is.
• Gezondheid
  Groen in de leefomgeving, en dan met name bomen, draagt bij aan ons welzijn. Tal van wetenschappelijke onderzoeken wijzen hierop. Groen bevordert onze veiligheid en ons vastgoed wordt er meer door waard. We zijn productiever, worden minder snel ziek én herstellen sneller. Dat zijn toch niet mis te verstane voordelen voor de maatschappij.
• Beleving
  Bomen spelen een belangrijke rol in de beleving van mensen, in dit kader het genieten van een mooie laan. Cultuurhistorische lanen en heerwegen zijn parels in het landschap. Voorgenomen kap van bomen leidt vaak tot maatschappelijke onrust, oftewel een negatieve beleving. Het samen met de omgeving zoeken naar alternatieve maatregelen kan onrust voorkomen.
• Biodiversiteit
  Bloeiende bomen trekken insecten aan en zijn daarnaast belangrijke plekken voor vogels en kleine zoogdieren. In holtes in bomen kunnen vaste verblijfplaatsen van vleermuizen aanwezig zijn; daarnaast zijn bomen langs wegen vaak onderdeel van vliegroutes van vleermuizen.  Gevarieerde bomenrijen dragen bij aan biodiversiteitslinten, waarmee – samen met een goed bermbeheer – ook de plagen van onder andere eikenprocessierupsen kunnen worden bestreden, vanwege de aanwezigheid van natuurlijke vijanden.
• Landschappelijke waarde
  Toeristen prijzen onze mooie, in laanstructuur aangelegde provinciale wegen. Bomen langs wegen zijn de dragers van het cultuurhistorisch landschap; ze zorgen voor dimensies, coulissen en aankleding van het landschap en zijn vaak gezichtsbepalend voor een bepaalde streek.
• Financiële waarde (opbrengst van ecosysteemdiensten)
  Met rekenmodellen (bijvoorbeeld I-Tree) kan berekend worden hoeveel CO2 per boom wordt vastgelegd, hoeveel fijnstof wordt afgevangen en hoeveel besparing op rioolcapaciteit en energie mogelijk is. Dit wordt berekend op basis van stamdiameter, leeftijd, kroonomvang en dergelijke in combinatie met lokale kengetallen over onder meer het weer. De opbrengsten nemen exponentieel toe naarmate de boom groter wordt. Zo levert de ‘Postzegelboom’, een grote paardenkastanje die in Den Haag voor Paleis Noordeinde staat, de volgende groene baten op: afvang luchtvervuiling € 111/jaar, waterafvang € 6,50/jaar, CO2-vastlegging €16/jaar en CO2-voorraad € 1.407/jaar.
• Positieve invloed op rijgedrag
  Uit verschillende onderzoeken blijkt dat door het tunneleffect van bomen, mensen geneigd zijn om rustiger en meer verantwoord te rijden. Bochten zijn bijvoorbeeld al van verre te herkennen. Verder bevorderen bomen de verkeersveiligheid, doordat bestuurders minder worden verblind door de zon. Bovendien zullen er in de toekomst meer zelfrijdende auto’s komen. Deze zijn steeds veiliger en intelligenter, houden automatisch de juiste snelheid en grijpen in als de auto van de weg dreigt te raken.

Alternatieve maatregelen voor kap van bomen

In plaats van het kappen van bomen zijn er andere maatregelen denkbaar, die ook een forse bijdrage leveren aan de verkeersveiligheid, zoals het plaatsen van vangrails tussen de weg en de bomen ernaast; het plaatsen van stoplichten of spiegels op kritische oversteekplaatsen en/of het verlagen van de maximumsnelheid naar 60 km/uur.